Tanımı,
Tasarım, bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade eden ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerden kaynaklanan görünümüdür.
Sınai mülkiyet kanunu hükümleri uyarınca tescil edilmiş olması halinde tescilli tasarım, ilk kez Türkiye’de kamuya sunulmuş olması halinde ise tescilsiz tasarım olarak korunur.
Tasarım yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olması şartıyla bu kanunla sağlanan haklar kapsamında korunur.
Tasarım tescili, ürünlerinize kimlik kazandırır ve tekel hakkı sağlayarak sadece size ait olduğunu belgeler.
Koruma Süresi
Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren beş yıldır. Bu süre beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek suretiyle toplam yirmi beş yıla kadar uzatılabilir.
Tescilsiz tasarımların koruma süresi, koruma talep edilen tasarımın kamuya ilk sunulduğu tarihten itibaren üç yıldır.
Tasarım Tescil Başvurusu
Başvuru sahibi: Tasarım hakkı sahibi; tescile konu olan tasarımı veya tasarımın uygulandığı ürünü üreten, piyasaya sunan, satan, sözleşme yapmak için icapta bulunan, ticari amaçlı kullanandır. Gerçek veya tüzel kişiler tasarım hakkı talebinde bulunabilirler.
Tasarımcı: Tasarımı gerçekleştiren kişidir. Grup çalışması sonunda ortaya çıkan tasarımlarda tasarımcıların isimlerinin tek tek belirtilmesi gerekmektedir. Ancak talep edildiği takdirde gizli de tutulabilmektedir. Tasarım hakkı talep edenle tasarımcının farklı olması durumunda aradaki ilişki başvuru sırasında beyan edilmelidir.
Tasarım Hakkının Sona Ermesi
Tasarım hakkı;
a) Hükümsüz sayılması,
b) Koruma süresinin dolması veya tescilin yenilenmemesi,
c) Hak sahibinin hakkından vazgeçmesi sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer.
Tasarımın Koruma Alanı
Tasarım, ilgili ülkede o ülkenin yasaları kapsamında korunmaktadır. Bunun için tasarım kullanılacağı ülkenin yasaları çerçevesinde tescil ettirilmelidir.
Hukuk ve Tasarımın Birleştiği Nokta
Yasal tasarım kavramı hukuk ve tasarım arasında bağlantı kuran bu kavram, son yıllarda olumlu etkilerini göstermektedir. Kavramın sınırları net olmamakla birlikte, alana olan ilgi her geçen gün artmakta. Kavramı tamamlayan çok sayıda ifade bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi tasarım odaklı düşünce kavramıdır.
Bu kavrama göre; empati kurarak hizmetten yararlanması hedeflenen kişilerin ihtiyaçlarına çözümler bulunuyor. Bunun dışında, ‘kullanıcı odaklı tasarım’ kavramı da tasarımdan faydalanacak olan kişilerin mevcut hizmeti, hizmet yararlanıcılarının faydalanabilecekleri şekilde ayarlamayı anlatmakta. Hukuk ve tasarımı birleştiren kavram, hukuk alanında da tasarım sürecine yer verilmesini ifade ediyor.
Hukuk eğitimlerinde karmaşık sorunların görselleştirilmesi, herhangi bir hukuk sürecini anlamayı kolaylaştırmakta. Bu anlamda olayları görselleştirirken diyagram ve çizim haritaları kullanılıyor. Bu yöntemler dışında da farklı yöntem ve projeler mevcut. Örneğin Stanford Üniversitesi’nde kullanılan ‘Learned Hands’ bunlardan biri… Bu yöntemde gerçek hayattan aktarılan hukuki olaylar oyunlaştırılıyor.
Bu durum hukuk öğrencilerinin yeni bilgiler öğrenmelerini sağlıyor. Bu tarz bir eğitimin öğrencilere sağladığı başka ayrıcalıklar da yok değil. Bu yöntemin dışında çizgi roman aracılığıyla öğrencilere hukuk anlatmak da tercih edilen bir başka yöntem. ‘Bound by Law’ Duke Üniversitesi’nde üretilen bir proje. Projeye sayesinde, hukuk tasarımları, hukuk eğitimlerinde başarı ile kullanılmaktadır. Bunun dışında yine bir başka proje kapsamında Londra’da yer alan City Üniversitesi hukuk eğitimlerinde özel bir internet sitesinden yararlanmaktadır.
Bir ürün hem tasarım, hem de patent (veya faydalı model) mevzuatının koruma şartlarını taşıyorsa, hak sahibi her iki mevzuata da dayanabilir (çoklu – kümülatif koruma ilkesi). Örneğin, bir Ferrari otomobilin görünümü tasarım mevzuatıyla korunur. Bu tasarımın, otomobile kazandırdığı airo dinamik yapı nedeniyle yakıt tasarrufu sağladığı düşünülsün. İşte tasarımın yakıt tasarrufu kazandırma özelliği, patent (ve faydalı model) mevzuatıyla korunur. Her iki korumadan da faydalanmak isteyen kişinin, hem tasarım hem de patent veya faydalı model belgesi alması gerekir. Uygulamada tasarımlar, patentten ziyade faydalı modellerle karıştırılıyor. Hatta eskiden faydalı model kavramı yerine faydalı tasarım terimi kullanılmaktaydı. Oysa tasarım, görünümü; faydalı model ise buluşu, yani fonksiyonu/işlevi konu alır.
Bazı tasarımlar, aynı zamanda telif yasasının koruma şartlarını da taşıyabilir. Bu durumda söz konusu tasarım, hem tasarım hem de telif mevzuatına göre eser olarak korumadan faydalanır (çoklu – kümülatif koruma ilkesi). Sözgelimi, bir vazo üzerine işlenen grafik tasarımı tasarım mevzuatı yanında, estetik nitelikteyse ayrıca güzel sanat eseri olarak da korunur. Tasarım sahiplerinin, tasarımlarını eser olarak koruyabilmesi kendilerine büyük avantaj sağlar. Zira tasarım mevzuatına göre bir tasarım maksimum 25 yıl korunurken; aynı tasarım telif mevzuatı kapsamında eser olarak tasarımcının hayatı boyu + 70 yıl süreyle korunur. Yine tasarım koruması için tescil zorunluluğu varken, eserler bakımından tescil gerekmez.